روکش دندانی چیست و چه زمانی تجویز می‌شود؟
روکش دندان یا “Dental Crown”، نوعی پروتز ثابت است که به‌منظور پوشش کامل دندان‌هایی که به دلایل مختلف مانند شکستگی، پوسیدگی شدید، درمان ریشه یا ناهنجاری‌های ساختاری آسیب دیده‌اند، استفاده می‌شود. این روکش نه‌تنها از دندان محافظت می‌کند، بلکه باعث بهبود زیبایی ظاهری و عملکرد طبیعی دندان نیز می‌شود.
استفاده از روکش همچنین در درمان‌های ایمپلنت، اصلاح طرح لبخند و اصلاح دندان‌های تغییر رنگ‌داده یا بدفرم نیز کاربرد گسترده‌ای دارد.
روکش دندان PFM (چینی متصل به فلز) چیست؟
روکش PFM که مخفف Porcelain Fused to Metal است، ترکیبی از دو ماده اصلی یعنی فلز و چینی میباشد. در این نوع روکش، ساختار داخلی از فلز ساخته شده تا استحکام مکانیکی لازم را فراهم کند، و سطح خارجی از چینی یا پرسلن پوشانده شده است تا ظاهر آن شبیه به دندان طبیعی به نظر برسد. این نوع روکش سال‌هاست که به عنوان یکی از گزینه‌های رایج در دندانپزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد و هنوز هم در بسیاری از درمان‌ها انتخاب مناسبی محسوب می‌شود. ترکیب فلز و سرامیک در ساختار روکش دندان PFM موجب می‌شود تا روکش مقاومت قابل توجهی در برابر نیروهای ناشی از جویدن داشته باشد، به‌ویژه در نواحی خلفی دهان که فشار بیشتری تحمل می‌شود.
با این حال، باید توجه داشت که با گذشت زمان و در صورت تحلیل لثه، ممکن است لبه فلزی زیرین در خط لثه نمایان شود. این مسئله به‌خصوص در دندان‌های جلویی که در معرض دید هستند، از نظر زیبایی مشکل‌ساز خواهد بود. همچنین، احتمال لب‌پریدگی یا ترک‌خوردگی لایه چینی نیز وجود دارد، به‌ویژه در صورت وارد شدن ضربه یا فشاری ناگهانی.
روکش دندان زیرکونیا چیست؟
روکش دندان زیرکونیا از دی‌اکسید زیرکونیوم، ماده‌ای بسیار مقاوم و زیست‌سازگار ساخته می‌شود که به‌دلیل استحکام بالا و ظاهر طبیعی، به سرعت جایگاه ویژه‌ای در دندانپزشکی مدرن پیدا کرده است. این نوع روکش به‌صورت تمام‌سرامیکی تولید می‌شود و فاقد هرگونه فلز است، که همین موضوع آن را به گزینه‌ای بسیار مناسب برای بیماران دارای حساسیت به فلز یا نیازمند بالاترین سطح زیبایی تبدیل کرده است. شفافیت، عبور نور مناسب و نزدیک بودن رنگ آن به مینای دندان، موجب می‌شود ظاهر روکش زیرکونیا تقریباً غیرقابل تشخیص از دندان واقعی باشد.
زیرکونیا در دو نوع اصلی تولید می‌شود؛ نوع یکپارچه (مونولیتیک) که از یک توده‌ی یکنواخت ساخته شده و بسیار مقاوم است، و نوع لایه‌دار که سطح آن با پرسلن پوشیده شده تا زیبایی بیشتری داشته باشد. نوع دوم بیشتر برای دندان‌های جلویی استفاده می‌شود، در حالی که نوع اول به‌دلیل استحکام بالا، گزینه‌ای ایده‌آل برای دندان‌های خلفی به‌شمار می‌رود. از دیگر مزایای روکش زیرکونیا می‌توان به واکنش‌پذیری پایین با بافت‌های دهانی و لثه اشاره کرد که احتمال التهاب، تغییر رنگ لثه یا بروز آلرژی را به حداقل می‌رساند.
تفاوت‌های ظاهری، عملکردی و مقایسه روکش دندان
یکی از مهم‌ترین تفاوت روکش فلزی و زیرکونیا، ظاهر نهایی آن‌هاست. روکش دندان PFM با وجود داشتن لایه چینی، ممکن است شفافیت و درخشندگی کمتری نسبت به ذوکش دندان زیرکونیا داشته باشد. به‌ویژه در نور طبیعی، تفاوت میان چینی و دندان واقعی تا حدی قابل تشخیص است. همچنین، در صورت تحلیل لثه، لبه فلزی روکش دندان PFM نمایان خواهد شد که جلوه‌ای غیرطبیعی به لبخند می‌دهد. در مقابل، زیرکونیا به‌واسطه ساختار تمام‌سرامیکی خود، ظاهری کاملاً طبیعی و هم‌رنگ با دندان ایجاد می‌کند و حتی در شرایط نوری مختلف نیز هماهنگی بالایی با سایر دندان‌ها دارد.
از نظر دوام و عملکرد، هر دو روکش در صورت استفاده صحیح و مراقبت مناسب می‌توانند سال‌ها عملکرد موفقی داشته باشند. عمر مفید روکش PFM معمولاً بین ۷ تا ۱۵ سال تخمین زده می‌شود، در حالی که روکش‌های زیرکونیا به‌طور معمول تا ۲۰ سال یا بیشتر نیز دوام خواهند داشت. البته دوام هر دو نوع، ارتباط مستقیم با رعایت بهداشت دهان، عادات تغذیه‌ای، فشار وارده حین جویدن و نیز کیفیت نصب توسط دندانپزشک دارد.
سازگاری با بدن و بهداشت دهان
سازگاری زیستی یکی از موضوعات مهم در انتخاب روکش دندان است. در حالی که بسیاری از افراد با فلزات موجود در روکش دندان PFM مشکلی ندارند، برخی بیماران ممکن است به فلزاتی مانند نیکل یا کبالت موجود در آلیاژهای ارزان‌قیمت حساسیت نشان دهند. همچنین، گاهی روکش‌های فلزی ممکن است منجر به تغییر رنگ لثه یا تحریک بافت اطراف دندان شوند. در مقابل، زیرکونیا به دلیل غیر فلزی بودن، واکنش بسیار کمی با بافت دهانی دارد و گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که دچار بیماری‌های لثه یا حساسیت‌های خاص هستند.
هزینه روکش دندان و ارزش درمانی
از لحاظ اقتصادی، روکش دندان PFM به‌طور معمول هزینه کمتری نسبت به روکش دندان زیرکونیا دارند. به همین دلیل، در شرایطی که بودجه محدود است یا اولویت با مقاومت بیشتر و نه زیبایی است، این نوع روکش می‌تواند انتخاب مناسبی باشد. با این حال، اگرچه روکش دندان زیرکونیا در ابتدا هزینه بالاتری دارد، اما به دلیل عمر طولانی‌تر، زیبایی بیشتر و کاهش نیاز به تعویض یا ترمیم در آینده، در بلندمدت می‌تواند انتخابی مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد.
بهترین انتخاب برای هر بیمار کدام است؟
پاسخ به این پرسش به عوامل متعددی بستگی دارد. محل قرارگیری دندان، وضعیت لثه و دندان‌های اطراف، اهداف زیبایی، حساسیت‌های احتمالی و نیز بودجه درمان از مهم‌ترین فاکتورهایی هستند که باید در نظر گرفته شوند. برای مثال، در دندان‌های خلفی که فشار زیادی تحمل می‌کنند و در معرض دید نیستند، روکش PFM با هزینه کمتر و استحکام مناسب می‌تواند گزینه‌ای منطقی باشد. اما برای دندان‌های قدامی، که زیبایی در آن‌ها اولویت بالایی دارد، استفاده از روکش زیرکونیا توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
در نهایت، هر دو نوع روکش دندان PFM و زیرکونیا می‌توانند در شرایط مناسب، راه‌حلی مؤثر برای بازگرداندن سلامت، زیبایی و عملکرد دندان‌ها باشند. انتخاب نهایی باید با در نظر گرفتن شرایط فردی بیمار، مشاوره با دندانپزشک متخصص و بررسی همه جوانب درمانی انجام گیرد. آنچه مسلم است، این است که رعایت بهداشت دهان و مراجعه منظم برای معاینات دوره‌ای، نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش طول عمر روکش‌های دندانی ایفا خواهد کرد.
